*Του Ευάγγελου Βύρου
Η επικράτηση της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης από το 2008 μέχρι και τα τέλη της περασμένης δεκαετίας, επέφερε πολυάριθμες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στη διεθνή κοινότητα. Ακόμη και αν η πλειοψηφία αυτών έβλαψαν σημαντικά τα εισοδήματα των πολιτών και τα δημοσιονομικά στοιχεία “ευάλωτων” εθνικών οικονομιών -βλέπε Ελλάδα-, ένα σημαντικό “κεφάλαιο” για το διεθνές οικονομικό τοπίο που προκύπτει έως και σήμερα, αποτελεί η εμφάνιση των νεοφυών επιχειρήσεων (start-up companies). Η ραγδαία επέκταση των start-ups ως άποψη εν μέσω κρίσης, ακόμη και στην Ελλάδα, όπως και ο ριζοσπαστικός τους χαρακτήρας για τη δομή του μέχρι πρότινος επιχειρηματικού γίγνεσθαι συντελούν πια, έτσι ώστε εν έτει 2021 να χαίρουν ολοένα και μεγαλύτερης αναγνωρισιμότητας.
Τι είναι μία start-up επιχείρηση και πώς έχει εξελιχθεί έως σήμερα;
Ο όρος “νεοφυής επιχείρηση” έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό, όταν πλήθος επιχειρήσεων με κατάληξη .com ιδρύθηκαν στο διαδίκτυο. Αργότερα, όταν και άρχισε να αποκτά περισσότερες προοπτικές, συνδέθηκε κατά κύριο λόγο με τον χώρο της τεχνολογίας και ιδίως των πολλά υποσχόμενων υποκλάδων αυτής, όπως η βιοτεχνολογία και η νανοτεχνολογία. Υπάρχουν δύο θεμελιώδη συστατικά που καθιστούν μία επιχείρηση “νεοφυή”. Πρώτα απ’ όλα, η παρουσίαση εντυπωσιακών ρυθμών ανάπτυξης σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, γεγονός που οφείλεται στον συνδυασμό χαμηλού αρχικού κεφαλαίου για ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές, αυξημένου ρίσκου, αλλά και υψηλής απόδοσης στην περίπτωση της επιτυχίας. Ταυτόχρονα, η προώθηση ενός προϊόντος/υπηρεσίας που τη διαφοροποιεί από τους λοιπούς παραγωγούς/παρόχους και την οδηγεί, στην ουσία, σε μία καινοτομία για τα δεδομένα του κλάδου -εξ’ ού και ο χαρακτηρισμός της ως “νεοφυούς”.
Προϋπόθεση αυτών συνιστά και η εξωστρέφεια, ώστε να είναι βιώσιμη και επιτυχημένη μία start-up, τόσο για την εξεύρεση κεφαλαίων χρηματοδότησης, όσο και για την αποκόμιση σημαντικών εσόδων από την παγκόσμια “πίτα”, κυρίως λόγω των ευνοϊκών φορολογικών συντελεστών. Αναμφίβολα, η Ελλάδα δε συγκαταλέγεται -ενδεχομένως ακόμη- στα ισχυρά κέντρα καινοτομίας ούτε βέβαια στα φορολογικώς “φιλικά” κράτη. Όσο δε, για τις start-ups του τεχνολογικού τομέα (συνήθως επικεντρωμένες σε προϊόντα applications και software), οι οποίες πληθαίνουν καταλαμβάνοντας συνεχώς μερίδιο από την τεχνολογική αγορά, η άμεση δραστηριοποίηση πέραν των εθνικών συνόρων δείχνει μονόδρομος. Παραδείγματα, εξάλλου, αποδεικνύουν πως η επιτυχία μίας start-up βασίζεται κατά πολύ μεγάλο βαθμό στον εξαγωγικό της προσανατολισμό, από τη στιγμή που δύναται να επιτύχει πολλαπλά κέρδη δίχως, ωστόσο, να έχει επενδύσει αρχικώς τα αντίστοιχα ή και περισσότερα. Περίπου το 70% των ελληνικών και το 54% των ευρωπαϊκών start-ups διατηρούν γραφεία σε αμερικανικό έδαφος, ενώ σε κάθε περίπτωση δημιουργούν παραρτήματα σε τουλάχιστον δύο τοποθεσίες διαφορετικών μεταξύ τους χωρών και δεν περιορίζονται στις εγκαταστάσεις της έδρας τους.
Ένας εναλλακτικός ορισμός για τις νεοφυείς επιχειρήσεις εστιάζει περισσότερο στη διάρκεια ζωής τους. Ειδικότερα, έχει αναπτυχθεί η άποψη πως μία start-up λειτουργεί για μία ολιγόμηνη περίοδο έως και 3-5 έτη υπό αυτήν την ιδιότητα, καθώς κατόπιν μετασχηματίζεται σε μία mainstream επιχείρηση του κλάδου. Η ειδοποιός διαφορά που καθιστά την επιχείρηση νεοφυή έγκειται στο λανσάρισμα ενός νέου και μοναδικού επιχειρηματικού μοντέλου, το οποίο κατόπιν θα υιοθετηθεί από το καταναλωτικό κοινό και θα πάψει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να αποτελεί πια μία καινοτόμα πρόταση. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στο γεγονός πως στη συντριπτική του πλειοψηφία, ο κύκλος μίας start-up είναι σε γενικευμένο πλαίσιο, ο εξής: 1) γέννηση της ιδέας από τον ιδρυτή ή τους ιδρυτές, 2) αναζήτηση χρηματοδοτικών πόρων, 3) λειτουργία της επιχείρησης για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με εξαιρετικά υψηλή κερδοφορία σε περίπτωση επιτυχίας, 4) εδραίωση της επιχείρησης στην αγορά, 5) εμφάνιση ενδιαφέροντος από τους λεγόμενους “κολοσσούς” του κλάδου, 6) εξαγορά της start-up/ είσπραξη σημαντικών -πολλές φορές υπέρογκων- ποσών από την πώληση για τον ιδρυτή ή τους ιδρυτές/ προώθηση του προϊόντος στην αγορά από τον νέο ιδιοκτήτη και ενσωμάτωσή του στις συνήθειες του καταναλωτή.
Τρόποι χρηματοδότησης και άντλησης κεφαλαίων: η περίπτωση των ελληνικών start-ups
Η εξεύρεση χρηματοδοτικών πόρων για μία νεοφυή επιχείρηση είναι κατά κοινή ομολογία μία σύνθετη διαδικασία, όπως και μία τεράστια πρόκληση για τον δημιουργό. Το λεγόμενο “timing”, εάν δηλαδή η αναζήτηση είναι χρονοβόρα ή άμεση δε διαδραματίζει τόσο σημαντικό ρόλο, καθώς οι βασικοί παράγοντες είναι η κατάλληλη προώθηση της ιδέας και φυσικά μία γερή δόση… τύχης! Δεν είναι άγνωστο, άλλωστε, το γεγονός πως μόλις το 10% (!) των νέων start-ups απολαμβάνουν οικονομική και επιχειρηματική επιτυχία, κατορθώνοντας την υλοποίηση του business plan τους, ώστε να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του επενδυτικού κοινού. Αδιαμφισβήτητα, ένα πρόσκομμα που δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς, παραμένει το έως και σήμερα ανέτοιμο ελληνικό περιβάλλον σε ό,τι αφορά τη στήριξη των επενδύσεων στο χώρο της καινοτομίας, πέραν ορισμένων δράσεων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για την εξάλειψη της εν λόγω κατάστασης.
Παρά τα διάφορα εμπόδια, η δημιουργία και ανάπτυξη μίας start-up στην Ελλάδα δε δείχνει, βάσει στοιχείων των τελευταίων ετών, ένα εντελώς απαισιόδοξο εγχείρημα. Αντίθετα, οι προοπτικές φαίνεται να έχουν ένα θετικό πρόσημο. Ήδη, μάλιστα, έχουν δημιουργηθεί πρωτοποριακές πλατφόρμες τεχνολογίας και καινοτομίας, όπως λ.χ. η egg, αλλά και η Found.ation, οι οποίες λειτουργούν ως σύμβουλοι σε ένα φάσμα από υπηρεσίες για όλα τα στάδια ανάπτυξης μίας start-up επιχείρησης (ίδρυση, αναζήτηση χρηματοδοτικών πόρων, strategy planning, αξιολόγηση, reporting, κλπ.). Τόσο τα συγκεκριμένα, όσο και άλλα ομοιογενή συμβουλευτικά σχήματα παρέχουν μία ευρεία γκάμα λύσεων έχοντας πετύχει έως και σήμερα χρηματοδοτήσεις άνω των 10 εκατ. ευρώ με προσέλκυση 6.000 και πλέον ιδιωτών (equity funding) για επενδύσεις στη νεοφυή επιχειρηματικότητα και τον ευρύτερο χώρο της καινοτομίας, όταν ο συγκεντρωτικός αριθμός των υφιστάμενων πόρων προσεγγίζουν ποσά άνω των 120 εκατ. ευρώ.
Όσον αφορά τις μεθόδους και πρακτικές με τις οποίες επιτυγχάνεται μία χρηματοδότηση, έχει εμφανιστεί στο προσκήνιο μία πληθώρα από προτάσεις είτε γνωστών στο ευρύ κοινό, είτε και πιο άγνωστων, αλλά πολλές φορές… ιδανικότερων!
VENTURE CAPITALS: Καταρχάς, η δημοφιλέστερη πηγή, που δεν είναι άλλη από τα venture capitals (κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών). Πρόκειται για οργανωμένα επενδυτικά funds που πραγματοποιούν επενδύσεις με αυξημένο ρίσκο, εντούτοις εξίσου υψηλή κερδοφορία στην περίπτωση της επιτυχίας και απευθύνονται συνήθως -αλλά όχι απαραίτητα- σε νέες start-ups δραστηριοποιούμενες σε τεχνολογικές υπηρεσίες. Η φιλοσοφία των VC’s βασίζεται στις σκληρές διαπραγματευτικές ικανότητες των εκπροσώπων, στη διοχέτευση σημαντικά υψηλών ποσών και στην τάση να μην επενδύουν τα κεφάλαιά τους εξ’ αρχής, αλλά αφού παρακολουθήσουν και αναλύσουν διεξοδικά την πορεία, τις προοπτικές εξέλιξης και τα περιθώρια κέρδους. Δεδομένη επίσης είναι και η εμπλοκή τους σε μετοχικό και διοικητικό επίπεδο, αφού επιδιώκουν την άμεση συμμετοχή τους στις δραστηριότητες της εταιρείας.
ANGEL FUNDS: Σε αντίθεση με τα venture capitals, όπου γίνεται λόγος για “big money”, οι επονομαζόμενοι “επιχειρηματικοί άγγελοι” (ΕΑ) ή angel funds αποτελούν μία επιπλέον χρηματοδοτική μέθοδο, η οποία βέβαια δεν παύει να κυμαίνεται σε ποσά διαφορετικής (χαμηλότερης) κλίμακας. Οι ΕΑ είναι ως επί το πλείστον ιδιώτες επενδυτές που θα αναλάβουν ακόμη και τα αρχικά κεφάλαια με αντάλλαγμα εταιρικά μερίδια ή μετοχές. Είναι εκείνοι που θα λάβουν ένα ρίσκο μεγαλύτερο και από τα VC’s, εάν μία start-up τους κεντρίσει το ενδιαφέρον. Και αυτό διότι, οι προοπτικές μιας ιδέας συνδυαστικά με τη βαθιά τους πίστη στην αποδοτικότητα της συλλογικής εργασίας είναι κατ’ αυτούς σημαντικότερες από αριθμούς και ποσοστά κέρδους. Αξίζει να σημειωθεί πως οι διαδικασίες επένδυσης των κεφαλαίων είναι συγκριτικά ταχύτερες από άλλες μεθόδους, ωστόσο έντονη είναι και η απαίτηση για ενεργό συμμετοχή και στη διοίκηση της εταιρείας, με αποτέλεσμα σταδιακά να διαμορφώνεται μία “συνεταιρική” σχέση.
CROWDFUNDING: H μέθοδος του crowdfunding είναι μία ανερχόμενη, αλλά ενδιαφέρουσα επιλογή για την κεφαλαιακή στήριξη μίας νέας start-up επιχείρησης. Η εξασφάλιση πόρων μέσω crowdfunding εμπεριέχει ένα πλήθος από διακριτές, αλλά μείζονες λεπτομέρειες, γι’ αυτό και ο εμπνευστής της start-up θα πρέπει να μελετήσει εκτενώς τα χαρακτηριστικά του, εάν και εφόσον κλίνει προς αυτόν τον τρόπο. Καίριο πλεονέκτημά της, το γεγονός πως -εν αντιθέσει με τις προαναφερθείσες μεθόδους, δεν απαιτείται η παραχώρηση αφενός μετοχών ή εταιρικών μεριδίων στον επενδυτή, αφετέρου βασικών διοικητικών αρμοδιοτήτων στον ίδιο ή σε ανθρώπους του. Μία επίσης χρήσιμη ιδιαιτερότητα είναι η εν λόγω μέθοδος να εφαρμόζεται στα πρώτα βήματα της εταιρείας, δεδομένων των πρακτικών προβλημάτων που ενσκήπτουν, αφού τα ποσά είναι πιο προσιτά και επομένως μελλοντικές αναχρηματοδοτήσεις καθίστανται αβέβαιες. Για περισσότερα από τα τελευταία πέντε χρόνια, εξέχοντα ρόλο στο ελληνικό crowdfunding κατέχουν οι διαδικτυακές πλατφόρμες καινοτομίας, μεταξύ των οποίων και οι egg, Found.ation κ.ά. Οι συγκεκριμένες υλοποιούν μία νέα μορφή crowdfunding, γνωστή και ως “equity funding” (δίχως όμως να ισχύουν οι εξαιρέσεις περί μετοχικής/διοικητικής συμμετοχής), κατά τις οποίες τα κεφάλαια συγκεντρώνονται ηλεκτρονικά από διάφορους ενδιαφερόμενους. Για αυτό, άλλωστε, όπως προκύπτει και από τα συμφραζόμενα, το crowdfunding αποτελεί μία “χρηματοδότηση από το πλήθος” ή εναλλακτικά μία “διαδικτυακή μικροχρηματοδότηση”.
Τα success stories των start-ups που αποπνέουν… Ελλάδα!
TAXIBEAT: Η περίπτωσή της διατηρεί μέχρι και σήμερα τα πρωτεία της πιο επιτυχημένης νεοφυούς επιχείρησης στον ελλαδικό χώρο, που έχει όμως επιτείνει τον διεθνή της προσανατολισμό. Γενεσιουργός αιτία υπήρξε το γεγονός πως το 2011 ο εμπνευστής του, Νίκος Δανδράκης, σύμβουλος επιχειρήσεων σε ζητήματα τεχνολογίας και νέων μέσων, βρέθηκε σε μία απομακρυσμένη περιοχή της Κηφισιάς και αδυνατούσε να βρει ταξί! Το ιδιοκτησιακό της καθεστώς ελέγχει πια η Daimler, η οποία και την απέκτησε έναντι 43 εκατ. ευρώ, όταν το αρχικό κεφάλαιο της εταιρείας ήταν 40 χιλ. ευρώ! Σήμερα, η παρουσία της εταιρείας εκτείνεται μέχρι τη Νότιο Αμερική έχοντας ήδη διεισδύσει στις αγορές του Περού και της Χιλής. Η ανάπτυξή της έχει κορυφωθεί στο 100% ετησίως (!), οι 150 πρώτοι εργαζόμενοι αυξήθηκαν πλέον στους 400 και οι συνεργαζόμενοι οδηγοί μόνο στην Αθήνα ξεπερνούν τους 5000.
E-FOOD: Λίγοι -αν όχι κανένας- είναι οι λάτρεις του γρήγορου φαγητού που δεν τη γνωρίζουν. Ο άνθρωπος που έκανε τον Έλληνα να ανακαλύψει τη μέθοδο του online delivery είναι ο κ. Παμίνος Κυρκίνης. Με σπουδές Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και επηρεασμένος από μία πολυετή περίοδο διαμονής στο Λονδίνο, αποφάσισε να επιστρέψει στην Αθήνα και να δημιουργήσει, το 2012, μία καινοτόμα υπηρεσία που απαλλάσσει τον πελάτη από το να ψάχνει για διαφημιστικά, όταν θέλει να κάνει την παραγγελία του στο σπίτι. Ήδη από το 2015, ο κ. Κυρκίνης με τον συνέταιρο και αδερφό του, Κωνσταντίνο, προχώρησαν στην πώληση των μετοχών τους στην ηγέτιδα του κλάδου στη Γερμανία, Delivery Hero με τις πληροφορίες να αναφέρουν πως το deal έκλεισε στα 10 εκατ. ευρώ. Εντούτοις, οι αδελφοί Κυρκίνη διατηρούν έως και σήμερα τα διοικητικά ηνία της εταιρείας. Τα τελευταία χρόνια, έχουν επεκταθεί και σε τομείς πέραν του έτοιμου φαγητού, έχοντας συμπεριλάβει αγορές από σούπερ μάρκετ, κάβες, ζαχαροπλαστεία κλπ. Σε κάθε περίπτωση, τα μεγέθη της Online Delivery A.E. (διαχειρίστριας εταιρείας της εφαρμογής) παραμένουν εντυπωσιακά. Ενδεικτικά, ο κύκλος εργασιών της για τη χρήση του 2019 ξεπέρασε τα 43 εκατ. ευρώ, τα καθαρά της κέρδη προσέγγισαν τα 17 εκατ. ευρώ, ενώ δεν είχε καμία δανειακή υποχρέωση προς χρηματοπιστωτικά ιδρύματα! Τέλος, οι εξυπηρετούμενες πόλεις ανέρχονται στις 90 ανά την Ελλάδα με το δίκτυο συνεργατών να αριθμεί άνω των 10.000 καταστημάτων και το προσωπικό της εταιρείας περισσότερους από 400 εσωτερικούς υπαλλήλους και 600 διανομείς.
VIVA WALLET: Η ιστορία του ομίλου Viva Wallet Holdings, της μεγαλύτερης πλέον ελληνικής εταιρείας υπηρεσιών ψηφιακών συναλλαγών ξεκινά το 2008, όταν ο κ. Χάρης Καρώνης και μία ομάδα web developers, εκμεταλλευόμενοι το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, λαμβάνουν άδεια ιδρύματος πληρωμών. Μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, η εταιρεία έχει συνθέσει ένα ευρύ φάσμα από υπηρεσίες ηλεκτρονικών πληρωμών επανεπενδύοντας ίδια κεφάλαια ύψους 1,2 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξή της. Η Viva θα συνεχίσει με ανοδική πορεία έως και σήμερα, αφού έχει μετεξελιχθεί σε έναν ανταγωνιστικό όμιλο εταιρειών, διατηρώντας τη βαθιά της πίστη στην τεχνολογική πρόοδο και την επιρροή που αυτή ασκεί στις καθημερινές δραστηριότητες του σύγχρονου κόσμου. Δραστηριοποιείται επιτυχώς στους τομείς της αποπληρωμής εξόδων, εισιτηρίων, ενώ έχει λανσάρει και τη Viva Wallet Card για αγορές μέσω κάρτας. Περισσότεροι από 160.000 Έλληνες χρήστες και 12.500 έμποροι εμπιστεύονται τη Viva για τη διενέργεια των καθημερινών τους συναλλαγών. Αυτή η αέναα αναπτυσσόμενη παρουσία της, βέβαια, δεν έχει περάσει απαρατήρητη και από την επενδυτική κοινότητα, με τον όμιλο Λάτση να έχει προχωρήσει στην εξαγορά έως τώρα του 20% των μετοχών της μητρικής εταιρείας (έναντι 8 εκατ. ευρώ). Η τελευταία, σύμφωνα με μελέτες χρηματοοικονομικών συμβούλων, αποτιμάται περίπου στα 40 εκατ. ευρώ. Με τα κύριά της έσοδα να προέρχονται από τη διαχείριση συναλλαγών, η χρήση του 2019 έκλεισε με κύκλο εργασιών άνω των 34 εκατ. ευρώ, ενώ σταδιακά ενισχύει και την εξωστρέφειά της έχοντας ιδρύσει γραφεία στο Λονδίνο και σχεδιάσει την προσεχή δημιουργία επιπλέον υποκαταστημάτων σε Ρουμανία, Κύπρο, Πολωνία και Ιταλία. Σήμερα, άλλωστε, η εταιρεία έχει λάβει άδεια ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος από 31 ευρωπαϊκές χώρες, με τον ιδρυτή της, κ. Καρώνη να οραματίζεται, όπως δηλώνει, τη μετάβαση σε ένα εξ’ ολοκλήρου ψηφιακό τραπεζικό και συναλλαγματικό σύστημα.
Όπως όλα δείχνουν, το σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον κατακλύζεται από μία ριζική ψηφιακή αναμόρφωση. Η νεοφυής επιχειρηματικότητα, αποδεικνύει από τώρα πως θα κατέχει ρυθμιστικό ρόλο στις εξελίξεις. Γι’ αυτό, εξάλλου, ιδιώτες και θεσμικοί επενδυτές ανά τον κόσμο προσελκύονται από τον κλάδο και όπως δείχνουν και τα ποσά που διαθέτουν για την ανάπτυξη της καινοτομίας, πιστεύουν στα οφέλη που αναμένεται να προκύψουν. Άνθρωποι που “μεγαλούργησαν” στον χώρο των start-up επιχειρήσεων παραδέχονται σήμερα πως το περιουσιακό στοιχείο με τη μεγαλύτερη αξία είναι ο συνδυασμός μυαλού, ιδέας και οράματος. Η διορατικότητα είναι εκείνο το συστατικό που θα καθορίσει μία πρωτοφανή επιτυχία, ένα ατυχές επιχειρηματικό εγχείρημα ή ακόμη και μία πλήρη καταστροφή!
*Ο Ευάγγελος Βύρος είναι προπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και μέλος του Finance Club UoM και της Συντακτικής του Ομάδας/Blog Team.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
https://www.epixeiro.gr/article/1659
https://thebeat.co/gr/about-us/
