του Θάνου Φωτιάδη
Ο κλάδος του τουρισμού είναι ίσως ο ακρογωνιαίος λίθος της Ελλάδας στον οικονομικό τομέα, αποτελώντας για δεκαετίες μια ισχυρή και σταθερή πηγή εσόδων.
Οι θετικές επιδράσεις του τουρισμού στην οικονομία είναι πολυδιάστατες και αποδεικνύονται απόλυτα καταλυτικές σε περιόδους ύφεσης. Διατελεί καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), το οποίο συνιστά την αγοραία αξία των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών της χώρας σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η επίδραση αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα των συνολικών δαπανών που πραγματοποιούν οι τουρίστες κατά την παραμονή τους στην Ελλάδα. Με την αύξηση του ΑΕΠ ακολουθεί, εύλογα, και η ενίσχυση του εισοδήματος των ατόμων που ασχολούνται με τον τουριστικό κλάδο. Η επιρροή του τουρισμού στο ΑΕΠ αυξήθηκε σημαντικά το 2017 και 2018, με το ποσοστό να φτάνει την τιμή του 27,3% και 30,9% αντίστοιχα. Όσον αφορά το 2017, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ενισχύθηκαν κατά 2,4% στο πρώτο τετράμηνο συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους. Η αύξηση αυτή πραγματοποιήθηκε εξαιτίας της ανόδου της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης κατά 3,2%. Το 2018 πραγματοποιήθηκε η κλιμάκωση του ποσοστού επίδρασης του τουρισμού στο ΑΕΠ της χώρας, φτάνοντας σε επίπεδα σχεδόν διπλάσια από τις αντίστοιχες τιμές προηγούμενων ετών. Κύρια αιτία αυτής της αύξησης υπήρξε η ενισχυμένη χρηματοδότηση για τουριστικές επενδύσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ). Εξετάζοντας τις επιπτώσεις που επέφερε η πανδημία Covid-19 κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2020, τα τουριστικά έσοδα εμφανίστηκαν μειωμένα κατά 78,2% σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του 2019. Πιο συγκεκριμένα, διαμορφώθηκαν στα 3,5 δισ. ευρώ έναντι των 16,1 δισ. ευρώ που σημειώθηκαν το 2019. Αυτή η σημαντική και απότομη μείωση δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το προαναφερθέν ποσοστό επίδρασης στο ΑΕΠ, στο οποίο από 20,8% (2019) σημειώθηκε πτώση της τάξης του 9%-10%.
Αξίζει, ακόμη, να συμπεριληφθεί στις θετικές επιδράσεις του τουρισμού η εισαγωγή τουριστικού συναλλάγματος. Πρόκειται για την αρχική καταβληθείσα δαπάνη των τουριστών στη χώρα μας, η οποία έχει άμεση συνάφεια με τον καθορισμό του ΑΕΠ. Μέσω της εισαγωγής τουριστικού συναλλάγματος, ουσιαστικά κατορθώνεται κρίσιμη βελτίωση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και αύξηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της Ελλάδας καλύπτεται εδώ και πολλά χρόνια, σε σημαντικό βαθμό, από το τουριστικό συνάλλαγμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί πως τη χρονιά που ξέσπασε η οικονομική κρίση (2008), το εμπορικό ισοζύγιο παρουσιαζόταν ελλειμματικό κατά 44 δις. ευρώ και το τουριστικό συνάλλαγμα έφτανε τα 11,6 δις. ευρώ. Το συνάλλαγμα που εισέρχεται στο οικονομικό σύστημα της Ελλάδας προσφέρει επιπρόσθετη αξία, ένα μέρος της οποίας διοχετεύεται στην περαιτέρω εξέλιξη του τουριστικού κλάδου. Κατά την πενταετία της δυσμενούς οικονομικής κρίσης σημειώθηκε μείωση στις τιμές του τουριστικού συναλλάγματος, συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη. Η πιο σημαντική υποχώρηση επήλθε το 2010, όπου η τιμή έφτασε τα 9,6 δις. ευρώ. Από το 2013 μέχρι το 2019 παρατηρείται αυξητική τάση της τιμής, ξεκινώντας από τα 11,7 δις. ευρώ και φτάνοντας τα 17,7 δις. ευρώ.
Η εξέχουσα βαρύτητα που χαρακτηρίζει τον τουριστικό κλάδο στην οικονομία της Ελλάδας αποτυπώνεται στο ποσοστό των ατόμων που απασχολούνται, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, στον συγκεκριμένο τομέα. Αποτελεί ένα πεδίο που δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα ενισχύει και την ανάπτυξη της αυτοαπασχόλησης. Το ποσοστό των εργαζομένων που εμπλέκονται στον τουρισμό άμεσα και έμμεσα άγγιξε το 25,9% το 2018, συνιστώντας μάλιστα τη μεγαλύτερη τιμή του. Αξιοσημείωτο είναι πως ακόμα και την περίοδο της οικονομικής κρίσης δεν σημειώθηκαν πτώσεις άνω του 2%, καταδεικνύοντας πως ο συγκεκριμένος κλάδος δύναται να αποβεί καθοριστικός. Αναπόφευκτα, η δυσάρεστη κατάσταση της πανδημίας έχει εγείρει πολλές αμφιβολίες στους εργαζόμενους για το αν θα καταφέρουν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην επερχόμενη τουριστική περίοδο. Το πρόβλημα αυτό είναι παγκόσμιο, καθώς όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) κ.Γιάννης Ρέτσος: <<280 ξενοδοχεία στη Ρώμη έχουν χρεοκοπήσει, ενώ στη Γερμανία το ⅓ των επιχειρήσεων με τουριστικό αντικείμενο θα πτωχεύσουν>>. Αναλογικά παρόμοιες συνέπειες μπορούν να αποβούν οικονομικά μοιραίες για την Ελλάδα που κινητήριος μοχλός της οικονομίας της αποτελεί ο τουρισμός.
Σύμμαχος της ανάκαμψης του κλάδου, αδιαμφισβήτητα, είναι η χορήγηση του εμβολίου του Covid-19. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τόσο του ΣΕΤΕ όσο και της Ευρωπαϊκης Επιτροπής Ταξιδιών (ETC), ο τουρισμός του 2021 αναμένεται ιδανικά να φτάσει το 50%-60% των επιπέδων του 2019. Πλήρης επαναφορά δύναται να πραγματοποιηθεί από το 2022 κι έπειτα, ανάλογα βέβαια και με τη μεταβλητότητα των εξελίξεων. Βέβαιο είναι πως θα καταστεί απαραίτητο ένα επιπρόσθετο πακέτο μέτρων στήριξης για τον τουρισμό, που το 2020 βίωσε τη χειρότερη χρονιά της σύγχρονης ιστορίας του.
Παραπομπές
https://sete.gr/el/stratigiki-gia-ton-tourismo/vasika-megethi-tou-ellinikoy-tourismoy/
https://sete.gr/media/5444/periodiki-meleti-ellinikos-tourismos_teyhos-1.pdf
https://sete.gr/el/statistika-vivliothiki/statistika/
https://www.insider.gr/epiheiriseis/toyrismos/148530/se-agona-epibiosis-o-toyristikos
