του Ευάγγελου Βύρου*
Από τον 19ο ακόμη αιώνα και με αποκορύφωμα τον 20ο, η ελληνική ναυτιλία έχει κυριαρχήσει σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο ελληνικός εφοπλισμός έχει κατορθώσει να είναι ο μεγαλύτερος κάτοχος εμπορικού στόλου και να ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις διαχρονικά ισχυρές ναυτιλιακές δυνάμεις, όπως μεταξύ άλλων την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νορβηγία.
Ιστορική ανασκόπηση
Περίοδος ορόσημο για την ανάπτυξη του κλάδου υπήρξε αναμφισβήτητα ο 19ος αιώνας με διάφορους Έλληνες από το Ιόνιο και το Αιγαίο να συγκροτούν θαλάσσια εμπορικά δίκτυα και να συναλλάσσονται κυρίως με τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Εντούτοις, η εξέλιξη αργότερα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αποτέλεσε μία παρένθεση με σημαντικότατες οικονομικές επιπτώσεις, που οδήγησαν στην απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του ελληνόκτητου τότε στόλου, είτε λόγω καταστροφών, είτε και λόγω χρεών.
Παρά τη σταδιακή αποκατάσταση των ζημιών, η επέλαση και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φάνηκε αρχικά να σηματοδοτεί ένα ολοκληρωτικό τέλος για την ελληνική ναυτιλία. Ωστόσο, και με αφορμή τον εφεδρικό στόλο των Λίμπερτυ και Βίκτορυ των ΗΠΑ, οι Έλληνες πλοιοκτήτες θα εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και θα ανακάμψουν δριμύτεροι. Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, θέτουν, έτσι, τα θεμέλια για την κατάκτηση της παγκόσμιας ναυτιλίας, κάτι που επιτυγχάνεται για πρώτη φορά το 1982 με άνω των 4.000 πλοίων υπό την κατοχή τους.
Η ισχύς που αποκτά η ναυτιλιακή βιομηχανία της χώρας ιδιαίτερα με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι εντυπωσιακή, αφού πριν το 1940 ο ελληνόκτητος στόλος προσέγγιζε χωρητικότητα 1,8 εκατ. κόρων, ενώ μετά το 1945 δείχνει να αγγίζει τα 2,5 εκατ., ώστε εντέλει τη δεκαετία του ‘70 να έχει ξεπεράσει τα 50 εκατ. Αξιοσημείωτο στην εν λόγω ανοδική πορεία, συνιστά το γεγονός πως συγκριτικά με τους υπόλοιπους “πρωταγωνιστές” του κλάδου ανά τον κόσμο, οι Έλληνες πλοιοκτήτες διαθέτουν μικρότερο αριθμό πλοίων, κάτι το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα.
Τι συμβαίνει σήμερα
Δεκαετίες αργότερα, εν έτει 2021, ο ελληνικός εφοπλισμός πρωτοστατεί στην παγκόσμια ναυτιλία, όντας ο μεγαλύτερος πλοιοκτήτης σε επίπεδο ολικής χωρητικότητας. Οι βασικοί τύποι πλοίων που δραστηριοποιούνται είναι τα δεξαμενόπλοια, τα υγραεριοφόρα και τα φορτηγά πλοία με τη μεταφορική τους δυναμικότητα να υπολογίζεται σε περίπου 340,8 εκατ. dw (deadweight=χωρητικότητα γεμάτου πλοίου σε τόνους) φορτίου. Ο μέσος όρος ζωής των τριών συγκεκριμένων τύπων είναι 9,6, 7,5, και 10,3 έτη, αντίστοιχα και στο σύνολό τους ανέρχονται σε 3.968 πλοία με μέσο όρο ηλικίας τα 11,7 έτη έναντι 14,1 που είναι αυτού του παγκόσμιου στόλου. Την ίδια στιγμή, άλλα 158 ελληνικά πλοία βρίσκονται υπό ναυπήγηση με δυναμική χωρητικότητας 18,4 εκατ. dw.
Την ελληνική κορυφή ακολουθούν η Ιαπωνία (11,47%), η Κίνα (10,51%), η Σιγκαπούρη (6,19%), το Χονγκ Κονγκ (5%), η Γερμανία (4,92%), η Κορέα (3,91%) και η Νορβηγία (3,11%). Φυσικά, η Ελλάδα διατηρεί τα πρωτεία και σε επίπεδο Ευρώπης κατέχοντας το 54,28% του ευρωπαϊκού στόλου και έχοντας ξεπεράσει τις άλλοτε κραταιές υπερδυνάμεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου.
Παράλληλα, ο στόλος με ελληνική σημαία είναι δεύτερος στην Ε.Ε. (σε όρους χωρητικότητας dw), με πρώτη τη Μάλτα και τρίτη την Κύπρο, ενώ παγκοσμίως, το ελληνικό νηολόγιο είναι το 8ο μεγαλύτερο με 706 πλοία. Πρώτη δύναμη είναι ο Παναμάς και ακολουθούν τα Νησιά Μάρσαλ, η Λιβερία, το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη. Συνολικά, ο ελληνόκτητος στόλος είναι μοιρασμένος σε 32 νηολόγια. Το 22% αυτού έχει σημαία Λιβερίας (866 πλοία), το 21% έχουν Μάρσαλ (850 πλοία), το 17% Μάλτας (673 πλοία), το 16% ελληνική (636 πλοία) και ο διαμοιρασμός ολοκληρώνεται με ένα 10% με σημαία Παναμά (375 πλοία). Ακολουθούν η Κύπρος με 226 πλοία και οι Μπαχάμες με 203 ελληνόκτητα πλοία.
Διευρυνόμενη κοινωνική προσφορά
Ο ελληνικός εφοπλισμός αποτελεί έναν από τους κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας με ποικίλο και διακεκριμένο κοινωφελές έργο. Η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών είναι η μόνη επαγγελματική ένωση στην Ελλάδα που έχει συστήσει δικό της, αυτόνομο μη κερδοσκοπικό οργανισμό (2016), την Εταιρεία Κοινωνικής Προσφοράς Ελληνικού Εφοπλισμού “ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ”. Αντικείμενο αυτής, η χρηματοδότηση και υλοποίηση πρωτοβουλιών και προγραμμάτων για την κοινωνική μέριμνα. Οι βασικοί τομείς που εστιάζει η εταιρεία περιλαμβάνουν την ενίσχυση των συστημάτων δημόσιας εκπαίδευσης και υγείας, τη στήριξη των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, των αμυντικών δυνάμεων και των εθνικών σωμάτων ασφαλείας στο πλαίσιο της αντιμετώπισης συνθηκών έκτακτης ανάγκης.
Πιο συγκεκριμένα, παρατίθενται κάποιες ενδεικτικές δράσεις, που επιμελήθηκε το τελευταίο διάστημα η ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ:
Covid-19: Κορυφαία πρωτοβουλία υπήρξε, το 2020, η συγκέντρωση 13 εκατ. ευρώ από 140 οικογένειες του ελληνικού εφοπλιστικού κόσμου για την ενίσχυση του ΕΣΥ, αναφορικά με την προμήθεια υγειονομικού υλικού και την υλικοτεχνική υποδομή των δημοσίων δομών υγείας.
Ασφάλεια των πολιτών: Μείζονα παραμένει και η έμφαση που δίνεται από την ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα και στην πολιτική προστασία. Τα διατιθέμενα ποσά είναι ιδιαίτερα σημαντικά και προορίζονται σε δράσεις για την αναβάθμιση των σωμάτων ασφαλείας της χώρας, όπως τη βελτίωση του εξοπλισμού τους, τη συντήρηση των υποδομών τους και την κάλυψη μέρους των λειτουργικών τους δαπανών.
Επισιτιστική βοήθεια: Μέσω του προγράμματος “Ναυτιλία & Κοινωνία Πάντα Μαζί 2019-2021”, η ΣΥΝ-ΕΝΩΣΙΣ προσφέρει επισιτιστική βοήθεια σε συνεργασία με μία πληθώρα από οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης ανά την επικράτεια, μητροπόλεις, πολιτιστικούς και κοινωνικούς συλλόγους, φιλανθρωπικά σωματεία. Επιπροσθέτως, έχει ανανεώσει τη συνεργασία του με το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής “Prolepsis”, στο πλαίσιο χρηματοδότησης του προγράμματος Σίτισης και Προώθησης της Υγιεινής Διατροφής – ΔΙΑΤΡΟΦΗ.
Ισχυρή συμβολή στην εθνική οικονομία
Σε μία εποχή που η ναυτιλία συντελεί στην υλοποίηση του παγκόσμιου εμπορίου κατά 80%, οι Έλληνες πλοιοκτήτες επιδεικνύουν μία δυναμική παρουσία με ρυθμιστικό χαρακτήρα στα εμπορικά τεκταινόμενα. Επιστέγασμα αυτού, η έντονη συνεισφορά στην οικονομία της χώρας μέσω της διεθνούς τους δραστηριότητας. Από το 209,9 δις του ελληνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (μακροοικονομικά στοιχεία 2019), η ναυτιλιακή βιομηχανία αποφέρει 11 δις, δηλαδή 6-7 ποσοστιαίες μονάδες επί του συνολικού ΑΕΠ. Συγχρόνως, οι εισροές στο ισοζύγιο πληρωμών υπηρεσιών υπολογίζονται σε περίπου 17,3 δις ευρώ, μόνο από τις θαλάσσιες μεταφορές και τις λοιπές ναυτιλιακές υπηρεσίες (μεσιτείες/πρακτορεύσεις, ναυλώσεις πλοίων κλπ.).
Υψηλής σημασίας είναι, βέβαια και η εργασία που δημιουργείται μέσω των εγχώριων και διεθνών ναυτιλιακών δραστηριοτήτων. Η ελληνική ναυτιλία προσφέρει 10.000-12.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας (3% της συνολικής απασχόλησης της χώρας), καλυπτόμενων τόσο από επιστημονικό προσωπικό (μηχανικοί, οικονομολόγοι, νομικοί κ.ά.), όσο και από εργατικό δυναμικό (ναυτικοί, τεχνικοί κ.ά.).
Εν ολίγοις, οι συναλλακτικές και ευρύτερα εμπορικές σχέσεις του κλάδου με τα ισχυρότερα οικονομικά κέντρα, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ (22%) και η Ευρώπη (20%), καθιστούν ουσιαστικά την Ελλάδα μία εξέχουσα οικονομική δύναμη στα ναυτιλιακά πράγματα, ενώ σταδιακά της προσδίδουν και περαιτέρω γεωπολιτική ισχύ. Ακόμη, το 32% της ελληνικής ναυτιλιακής δραστηριότητας εξυπηρετεί τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ασιατικές οικονομίες, η διεύρυνση των οποίων -σύμφωνα με διεθνείς οίκους επενδύσεων και αξιολόγησης- αντανακλά ένα δυναμικό αντίκτυπο στο παγκόσμιο επιχειρηματικό γίγνεσθαι.
Ποιοι “κινούν τα νήματα”
Άρτια καταρτισμένοι στα της ναυτιλιακής βιομηχανίας, αφενός σε επίπεδο τεχνογνωσίας, αφετέρου διοίκησης των ναυτιλιακών υπηρεσιών, οι Έλληνες εφοπλιστές εξακολουθούν να καθορίζουν τι μέλλει γενέσθαι για τον κλάδο διεθνώς. Την κυριαρχία αυτή, επιβεβαιώνει η φημισμένη λίστα που καταρτίζει ετησίως το “Lloyd’s List”, στην οποία η Ελλάδα πρωτοπορεί για ακόμη μία χρονιά με τον μεγαλύτερο αριθμό εκπροσώπων (12), ακολουθούμενη από τις Κίνα, Βρετανία, Νορβηγία, ΗΠΑ, Κορέα και Γερμανία. Πιο συγκεκριμένα, οι Έλληνες πλοιοκτήτες που συμπεριλαμβάνονται στην κατάταξη του 2020 είναι οι εξής:
Γιάννης Αγγελικούσης (Angelicoussis Shipping Group): Ο πρόσφατα εκλιπών, κ. Γιάννης Αγγελικούσης (1947-2021), παρέμεινε σταθερά στην ελληνική κορυφή για άλλη μία χρονιά (7ος διεθνώς), όντας ο κάτοχος του μεγαλύτερου ελληνόκτητου εμπορικού στόλου παγκοσμίως με 134 πλοία, 9 υπό ναυπήγηση και ένα υπό κατασκευή. Μέσω των τριών βασικών θυγατρικών του, Maran Tankers Management Inc., Maran Gas Maritime Inc. και Maran Dry Management Inc., ο όμιλος Angelicoussis Shipping Group δραστηριοποιείται επιτυχώς στη μεταφορά καυσίμων, φυσικού αερίου και εμπορευματοκιβωτίων. Την πλήρη διοίκηση του ομίλου, μετά την απώλεια του κ. Αγγελικούση, ανέλαβε από τον Απρίλιο του 2021 η κόρη του, κ. Μαρία Αγγελικούση, ως νέα πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος.
Γιώργος Προκοπίου (Dynacom Tankers, Sea Traders, Dynagas): Ο κ. Προκοπίου κατατάσσεται στη 13η θέση της λίστας, ελέγχοντας έναν στόλο από 50 δεξαμενόπλοια και άλλα επτά υπό ναυπήγηση μέσω της πρώτης εταιρίας που ίδρυσε ο ίδιος το 1991, της Dynacom Tankers Management Ltd. Η πορεία του ίδιου, βέβαια, στο χώρο της εμπορικής ναυτιλίας χρονολογείται από το 1971, όταν και αγόρασε το πρώτο του δεξαμενόπλοιο. Πέραν των καυσίμων, η δράση του εκτείνεται και στα υγραεριοφόρα (13 LNG carriers και τέσσερα υπό παραγγελία), καθώς και στα bulk carriers (38) και τα containers (2), με τις εταιρείες Dynacom Gas και Sea Traders, αντίστοιχα.
Γιώργος Οικονόμου (TMS Group): Στην 24η θέση ανά τον κόσμο κατατάσσεται ο αυτοδημιούργητος εφοπλιστής κ. Γιώργος Οικονόμου, ο στόλος του οποίου απαρτίζεται 85 πλοία, 50 δεξαμενόπλοια και 35 bulk carriers. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός πως ο όμιλος TMS του κ. Οικονόμου, υλοποιεί την τελευταία περίοδο ένα ναυπηγικό πρόγραμμα ύψους 2 δις δολαρίων για την κατασκευή 11 LNG carriers, αποβλέποντας τη διείσδυσή του και στον τομέα των υγραεριοφόρων.
Αγγελική Φράγκου (Navios Maritime Holdings): Θεωρείται για πάνω από μία δεκαετία, μία από τις ισχυρότερες -αν όχι η ισχυρότερη- γυναίκες της παγκόσμιας ναυτιλίας. Η εφοπλίστρια, που τα προηγούμενα χρόνια βρισκόταν στην κορυφή της λίστας, παραμένει σε μία υψηλή θέση ως 25η. Ο όμιλος Navios, που εξαγοράστηκε από την ίδια το 2004, και στον οποίο έκτοτε η κ. Φράγκου προδρεύει και διευθύνει, διαχειρίζεται 4 εταιρείες (Navios Maritime Partners Inc., Navios Maritime Acquisition Corp., Navios South America Logistics Inc., Navios Tankers Management Inc.), οι οποίες ελέγχουν έναν στόλο 200 περίπου πλοίων, δεξαμενόπλοιων, bulk carriers και πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Πήτερ Λιβανός (Gaslog Group): Προερχόμενος από οικογένεια με μακρά πορεία στην εμπορική ναυτιλία, ο κ. Λιβανός βρέθηκε στην 35η θέση των Lloyd’s. Ο ίδιος, υπήρξε ιδρυτής της Euronav, της μεγαλύτερης εταιρείας super tankers παγκοσμίως, ενώ πλέον ηγείται του ομίλου Gaslog με κύριο πεδίο δραστηριοποίησης, τη μεταφορά υγροποιημένων αερίου και πετρελαιοειδών. Παράλληλα, ο όμιλος έχει δημιουργήσει και πλωτές μονάδες αποθήκευσης και επαναεριοποίησης, ενώ υλοποιεί έργα μεταφοράς στον Παναμά και συμμετέχει και στο έργο για εισαγωγή φυσικού αερίου από την Αλεξανδρούπολη.
Την πεντάδα με τους πρώτες Έλληνες πλοιοκτήτες παγκοσμίως, συμπληρώνει ο Πέτρος Παππάς (37ος), ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Θεόδωρος Βενιάμης (38ος), ο Ευάγγελος Μαρινάκης (59ος) και ο Κωστής Κωνσταντακόπουλος (60ος). Οι δύο τελευταίοι είναι ευρύτερα γνωστοί, ο πρώτος μεν για την ενασχόλησή του με τον επαγγελματικό αθλητισμό και τα ΜΜΕ, ο δεύτερος δε από τις τουριστικές επενδύσεις της οικογένειάς του, καθώς αυτή δημιούργησε και διαχειρίζεται το πολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα, Costa Navarino και προσφάτως και το Hilton Athens, ενώ συμμετέχει με ένα μικρό ποσοστό και στο μετοχικό κεφάλαιο της Aegean Airlines και της Olympic Air. Τα ελληνικά ονόματα ολοκληρώνονται με την Άννα Αγγελικούση (81η, αδελφή του Γ. Αγγελικούση με αυτόνομη, ωστόσο, δραστηριότητα), τον Νίκο Τσάκο (83ος) και τον Δημήτρη Φαφαλιό (86ος).
Είναι γεγονός, εν κατακλείδι, πως η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση στον εν λόγω τομέα, με κορυφαίες διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο. Η επιτυχημένη δράση του ελληνικού εφοπλισμού, συνεπάγεται πολλαπλά οφέλη τόσο για το κοινωνικό σύνολο, όσο και για την οικονομική ευημερία και ανάπτυξη της χώρας. Αδιαμφισβήτητα, η Πολιτεία πρέπει να διαμορφώνει τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εγχώρια ναυτιλιακή βιομηχανία να διαγράφει μία διαρκώς ανοδική πορεία. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, και ο εφοπλιστικός κόσμος οφείλει να λειτουργεί ανταποδοτικά, ώστε να διασφαλιστεί η απαραίτητη ανάπτυξη, οι μακροοικονομικές ισορροπίες, η σταθερότητα στην απασχόληση και η σταδιακή εξάλειψη της ανεργίας, η στήριξη των κοινωνικοοικονομικά ασθενέστερων ομάδων. Ακόμη και αν η πανδημία του κορονοϊού συνοδεύτηκε πέρα από μία μεγάλη υγειονομική κρίση και από μία σημαντική οικονομική αστάθεια, η ελληνική ναυτιλία συνεχίζει και συνιστά ένα μέσο για την τόνωση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας, αλλά και την αξιοποίηση του φυσικού και του ανθρώπινου κεφαλαίου της.
*Ο Ευάγγελος Βύρος είναι προπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και μέλος του Finance Club UoM και της Συντακτικής του Ομάδας/Blog Team.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
https://www.ugs.gr/gr/greek-shipping-and-economy/greek-shipping-and-economy-2020/
https://www.kathimerini.gr/economy/561279529/i-elliniki-naytilia-mprosta-se-nees-prokliseis/
