*του Φώτη Αναστασόπουλου
Οι διεθνείς οικονομίες βρίσκονται αντιμέτωπες με το φαινόμενο του πληθωρισμού, σε ορισμένα αγαθά, το τελευταίο διάστημα. Οι καταναλωτές βλέπουν μια ραγδαία αύξηση των τιμών σε προϊόντα που χρειάζονται στην καθημερινότητά τους (πχ θέρμανση, αγροτικά προϊόντα). Η κλιματική αλλαγή και η πανδημία είναι οι λόγοι που κινούν αυτή την πραγματικότητα. Από τη μία έχουμε την μείωση της προσφοράς και από την άλλη την αύξηση της ποσότητας του χρήματος.
Οι τιμές καθορίζονται από τις δυνάμεις της ζήτησης και της προσφοράς. Οι δύο αυτές μεταβλητές επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες και μεταβάλλονται. Σε συγκεκριμένη ζήτηση (από την πλευρά των καταναλωτών) αν κάποιος παράγοντας οδηγήσει σε μείωση της προσφοράς, η ισορροπία θα οδηγηθεί σε λιγότερη προσφερόμενη ποσότητα με μεγαλύτερη τιμή. Αυτό συνέβη με την κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα, μειώθηκε η προσφορά του πετρελαίου (για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος) και των αγροτικών προϊόντων (λόγω παγετού και ξηρασίας). Τη στιγμή που η προσφερόμενη ποσότητα μειώνεται, η αξία της είναι μεγαλύτερη γιατί είναι δυσεύρετη. Ένας άλλος λόγος είναι ότι αν οι τιμές παρέμεναν στα ίδια επίπεδα με πριν, οι επιχειρήσεις θα είχαν ζημιές και δεν θα μπορούσαν να συνεχίσουν. Στην περίπτωση του φυσικού αερίου, είχαμε το αντίθετο. Δηλαδή, αυξήθηκε η ζήτηση με αποτέλεσμα την αύξηση της ζητούμενης και προσφερόμενης ποσότητες και φυσικά την αύξηση της τιμής. Τη στιγμή που οι καταναλωτές ζητούν μεγαλύτερη ποσότητα, οι επιχειρήσεις αυξάνουν την παραγωγή και τα κόστη τους και συνεπώς την τιμή.
Η πανδημία από την άλλη πλευρά, συνέβαλε και αυτή στον πληθωρισμό. Τα απανωτά lockdowns, οδήγησαν σε μείωση της προσφοράς και τη στιγμή που μειώθηκε η προσφερόμενη ποσότητα, αυξήθηκαν οι τιμές, όπως αναλύσαμε και παραπάνω. Η πανδημία ανέδειξε και έναν άλλον παράγοντα που οδηγεί σε πληθωρισμό. Αυτός είναι η προσφορά χρήματος. Το χρήμα έχει διαχρονική αξία και για παράδειγμα ένας καφές που κοστίζει 3€ σήμερα, στην πραγματικότητα μπορεί να αξίζει λιγότερα αύριο, αν η τιμή του παραμείνει στα 3€. Όσο μεγαλύτερη ποσότητας χρήματος κινείται, τόσο μικρότερη αξία έχει. Η προσφορά χρήματος καθορίζεται από τη νομισματική πολιτική που ακολουθεί η κεντρική τράπεζα. Λόγω της πανδημίας, χρειάστηκαν έκτακτα μέτρα για τη στήριξη της οικονομίας. Κλειδί στη λύση του προβλήματος θα ήταν, να μην είχαν φορτωθεί οι κρατικοί προϋπολογισμοί τα επιπλέον χρέη που δημιουργήθηκαν. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα χρειαζόταν η ΕΚΤ να χρηματοδοτεί τα κρατικά χρέη, αγοράζοντας ομόλογα (αύξηση προσφοράς χρήματος). Αντιθέτως αν το χρέος κάθε χώρας μεταφερόταν στην Ευρώπη ως σύνολο, με την έκδοση ενός ευρωομολόγου θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από εξωτερικούς επενδυτές.
Γιατί θα ήταν καταστροφικό αν ο πληθωρισμός εξελισσόταν σε στασιμοπληθωρισμό; Τη δεκαετία του 70’ η ανθρωπότητα γνώρισε το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού. Συγκεκριμένα, η ανοδική τάση των τιμών απέκτησε σταθερή βάση και παράλληλα η οικονομία βρισκόταν σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας κλπ. Η προσπάθεια αντιμετώπισής του πληθωρισμού με μη επεκτατική νομισματική πολιτική, δηλαδή μείωση της προσφοράς χρήματος, οδηγούσε σε μεγαλύτερη ύφεση. Η προσπάθεια αντιμετώπισής της ύφεσης με επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, δηλαδή αύξηση κρατικών δαπανών, οδηγούσε σε αύξηση του πληθωρισμού. Η κατάληξη δεν είναι καλή σε αυτό το φαινόμενο όπως συνέβη και στην Αμερική που το αντιμετώπισε. Με λίγα λόγια, αν η οικονομία μας βρεθεί αντιμέτωπη με στασιμοπληθωρισμό, θα ακολουθήσει μεγάλη ύφεση. Στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχει κίνδυνος, λόγω του τεράστιου χρέους. Όπως όλα δείχνουν, κάποια στιγμή θα σταματήσει το πρόγραμμα PEPP της ΕΚΤ, που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση των χρεών της πανδημίας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας. Το κλειδί για να αποφευχθεί ο στασιμοπληθωρισμός είναι ο ρυθμός αύξησης του πληθωρισμού να είναι μικρότερος από τον ρυθμό ανάπτυξης. Τα στοιχεία δεν είναι ενθαρρυντικά, καθώς τα προσωρινά στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί στην τράπεζα της Ελλάδος, για το γ’ τρίμηνο, δείχνουν μικρότερο ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με το β’ τρίμηνο, ενώ υπάρχει ταχύτερη αύξηση του πληθωρισμού (Γιάννης Αγγελής, 2021).
Ο πληθωρισμός μπορεί να αποκτήσει σταθερή βάση, αν αρχίσουν να αυξάνονται οι μισθοί. Οι καταναλωτές θα αρχίσουν να ζητούν μεγαλύτερους μισθούς, αν η ανοδική τάση των τιμών δεν είναι προσωρινή, καθώς θα αντιληφθούν ότι μεταβάλλεται η αξία του χρήματος. Αν αυξηθούν οι μισθοί, θα αυξηθούν και τα κόστη της επιχείρησης με αποτέλεσμα να συνεχίζουν να αυξάνονται οι τιμές και να δημιουργείται ένας μόνιμος φαύλος κύκλος του προβλήματος.
Η στάση της ΕΚΤ στο ζήτημα, ήταν η αναθεώρηση του στόχου για τον πληθωρισμό στο 2% και λίγο παραπάνω, από το κοντά στο 2% που ίσχυε. Με αυτή την αναθεώρηση μπορεί να συνεχιστεί η χαλαρή νομισματική πολιτική. Ο λόγος που έγινε αυτό είναι διότι θεωρούν προσωρινό το φαινόμενο. Έχει μεγάλη σημασία οι προβλέψεις αυτές να αποδειχθούν ορθές, ώστε να αποφύγουμε έναν στασιμοπληθωρισμό και μία νέα κρίση. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να χαθεί ο έλεγχος του πληθωρισμού από τις κεντρικές τράπεζες, όπως συνέβη τη δεκαετία του 60’, με αποτέλεσμα την εμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού τη δεκαετία του 70’.
Οι κρίσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα με την κλιματική αλλαγή και την πανδημία, δημιούργησαν πολλά προβλήματα. Ήταν δεδομένο ότι θα επηρέαζαν και την οικονομία. Το ζήτημα είναι να αποφύγουμε άλλη μια μόνιμη οικονομική ύφεση. Για αυτό το λόγο, οι αποφάσεις που θα ληφθούν από εδώ και πέρα, πρέπει να είναι δραστικές.
Πηγές:
